گفتگوی بهنام باوندپور با عيسی سحرخيز: آغاز دور جديدى از برخورد با روزنامه‌نگاران، صدای آلمان

”بسیاری از این افراد حتا جرات این را که به نزدیکترین کسان خود بگویند که احضارشان کرده‌اند نداشته‌اند“


اخبار رسيده از ايران حاكى از تشديد فشارها بر روزنامه‌نگاران و فعالان مستقل مطبوعاتى‌ست. تعداد زيادى از روزنامه‌نگاران در هفته‌هاى گذشته به شكلى كه در ماههاى گذشته سابقه نداشته، به بهانه‌هاى گوناگون احضار شده‌اند. در مواردى حتا با اين افراد برخوردهاى خشونت‌آميزى همراه با هتاكى صورت گرفته است. آيا دور جديدى از فشار بر روزنامه‌نگاران مستقل آغاز شده است؟ آيا مسئوليت برخورد با اهل مطبوعات را بجاى قوه قضاييه، نيروهاى اطلاعاتى در همكارى با حراست وزارت ارشاد برعهده گرفته‌اند؟ در همين زمينه، پاسخ عيسى سحرخيز عضو شوراى مركزى «انجمن دفاع از آزادى مطبوعات» به پرسشهاى صداى آلمان.

مصاحبه گر: بهنام باوندپور

دویچه وله: آقای سحرخیز، شما از نخستین کسانی بودید که از چندماه پیش، یعنی حتا در جریان انتخابات مجلس هفتم، بر بازسازی باند معروف به «باند سعید امامی» و همینطور فعال شدن سازمان اطلاعاتی موازی تاکید می‌کردید. حالا این خبر در سرویس خبری «امروز» به نقل از سایت اینترنتی «روز» منتشر شده که تیمی از برکنارشدگان از وزارت اطلاعات و نیروهای تصفیه شده در جریان قتل‌های سیاسی موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» در همکاری با حراست ارشاد مسئولیت برخورد با روزنامه نگاران را برعهده گرفته است. آیا این شاهدی بر مدعای آن زمان شماست و شما صدق این خبر را تایید می‌کنید؟

عیسی سحرخیز: من به اینصورتی که این رسانه‌ها مطرح می‌کنند ندیده‌ام،‌ ولی آن چیزی که اطلاعاتش را ما داریم و هفته‌ی پیش من ذکر کرده بودم نشان دهنده‌ی این است که دور جدیدی از برخورد با روزنامه نگاران و اهالی مطبوعات شروع شده است. این مسئله باعث شد که «انجمن دفاع از آزادى مطبوعات» روز گذشته جلسه‌ای را داشته باشد، ابراز نگرانی شدید بکند از این دور جدید و با توجه به اینکه هنوز اطلاعات ما کافی نیست تذکراتی را مطرح بکند. و از جمله کمیسیونی را تعیین بکند که موضوع را پیگیری بکند و حجم و دامنه‌ی برخوردها را مشخص بکند. همینطور از روزنامه نگارانی که از این ماجرا اطلاع دارند یا احیانا خودشان را احضار کرده‌اند خواسته شده بیایند اطلاعاتشان را منتقل بکنند. به آنها تذکر داده شده که بهیچوجه بدون اینکه بصورت رسمی و کتبی احضارشان کردند جایی نروند، حتما وکیل بگیرند، حتما با وکیل بروند و حتما مسایل را منتقل بکنند. اطلاعات اولیه‌ی ما نشان می‌دهد که چند تیم بصورت موازی دارند پیش می‌روند. ظاهرا هنوز ادغامی را که بین وزارت اطلاعات و آن اطلاعات موازی که بهرحال بازمانده‌های تیم سعید امامی بودند انجام نشده، برای همین هم هست که نوع برخوردها فرق می‌کند. از مواردی که دقیقا شبیه وبلاگ نویسها هست به اسم یک فعالیت مطبوعاتی یا یک سفر خارجی فردی را دعوت کرده و بعد موضوع را به مسایل شخصی کشانده اند، تحت فشار از وی اعتراف گرفته‌اند علیه خودش و دیگران و حتا قول همکاری هم تلاش کرده‌اند که از افراد بگیرند وجود دارد، تا مواردی که هدفش مشخص است که آوردن سطح سانسور و خودسانسوری از سردبیران و مدیران مسئول به روزنامه نگاران و دبیران سرویس است و به گونه‌ای مطرح کرده‌اند که جلسه‌ی توجیهی ست و خواستند حالا نظر کسی را بگیرند یا احیانا بگویند در مورد چه چیزی بنویس یا ننویس. پیشینه‌ی این امر را هم ما دقیقا در دوران پیش از اصلاحات داشته ایم. موردی هست که روزنامه نگاران معروف مطرح می‌کردند که حتا با خود شخص سعید امامی در هتل‌ها قرار می‌گذاشتند، در آنجا صحبت می‌کردند و بعد هم خود آن باندها از مواردی دستگیر می‌کردند و آن بحث به دره فرستادن اتوبوس یا آخرین آنها که قتل‌های زنجیره‌ای ست، عمل می‌کند. الان نگرانی از تکرار آن حوادث باعث شده که ما ابراز نگرانی بکنیم و تیمی را مشخص بکنیم که اینها را بررسی کند.

دویچه وله: آقای سحرخیز، در خبری که سرویس خبری «امروز» منتشر کرده از احضار «یکی از اعضای هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، چندتن از نویسندگان یک روزنامه‌ی اصلاح طلب مهم، چندتن از روزنامه‌نگاران روزنامه‌های توقیف شده و برخی از خبرنگاران خبرگزاری‌های غیروابسته به اقتدارگرایان» سخن گفته شده، و از اینکه این افراد چنان مورد هتاکی قرار گرفته‌اند و زیر فشار شدید روحی بوده‌اند که بعضی از آنها بیش از دو هفته در محل کارشان حاضر نشد‌‌اند. آیا از این موارد مشخص شما اطلاعی دارید و می‌توانید مشخصا از آنها نام ببرید؟

عیسی سحرخیز: مواردی را که ما داریم هنوز بسيار پراکنده هست، تنوع اطلاعات در آن زیاد هست و چون روزنامه نگارهایی را که به آنها حساس‌اند دارند احضار می‌کنند، ما خواسته ایم که افراد بیایند و اطلاعات را منتقل بکنند و بروند وکیل بگیرند. بنابراین ما باید صبر بکنیم تا اطلاعات بیشتری به دستمان برسد. همزمان با این ماجرا هم‌ یک لیستی را مطرح کرده‌اند که این روزنامه‌نگاران را می‌شود کشت و از این ماجراها که قبلا هم وجود داشته است...

دویچه وله: بنام «سپاه اسلام»...

عیسی سحرخیز: بله، بله، این قبلا هم بوده و الان لیست شان را گسترده‌تر کرده‌اند. به نظر من بیشتر دارند تلاش می‌کنند که یک فضای رعب و وحشت را ایجاد بکنند که به گونه‌ای هم در بعضی از این بازجویی‌ها نشان دادند که ما از همه چیز مطلع هستیم. در واقع می‌خواهند فضایی شبیه به فضای پیش از انقلاب درست کنند که همه فکر می‌کردند ساواک همه چیز را می‌داند و حتا در خانه و در رختخوابشان هم یک مامور ساواک وجود دارد. این فضا را دارند درست می‌کنند که فضای سانسور و خودسانسوری و جو رعب و وحشت را در روزنامه‌نگارها ایجاد بکنند، همکاری‌شان را با رسانه‌های اینترنتی محدود بکنند، مصاحبه‌هایشان را حساب شده بکنند و حتا بر روی اینکه چه تیتری را بزنید یا چه تیتری را نزنید. تا الان مباحث سیاسی مطرح بوده، از حالا ما شاهدش هستیم که از پرداختن به مباحث اقتصادی واجتماعی هم، این افراد را برحذر داشته‌اند.

دویچه وله: آقای سحرخیز، اصولا نشانه‌ای از ارتباط میان وزارت اطلاعات و یا تسویه شدگان وزارت اطلاعات با حراست ارشاد را شما می‌بینید؟

عیسی سحرخیز: چیزی که الان مسلم است این روزنامه‌نگارها را به بهانه‌های مختلف به ساختمان معاونت مطبوعاتی کشانده‌اند. در آنجا مامورانی که ابایی نداشتند که بگویند از جای دیگری هستند از اینها بازجویی کرده‌اند.

دویچه وله: پس معنایش اینست که از طرف قوه قضاییه نبوده!

عیسی سحرخیز: بله، اینکه مشخص است که از قوه قضاییه نیست. چون قوه قضاییه مسیر طبیعی خودش را باید طی بکند، دادگاه باید عمل بشود. غیر از این روش، ما موارد دیگری را داشته‌ایم که به ساختمان‌های ناشناخته و بعضی جاها به مراکز فرهنگی ـ ورزشی اینها را دعوت کرده،‌ برده‌اند و از آنها بازجویی کرده‌اند. و مواردی که احیانا در جلساتی غایب بودند را تهدید کردند که اگر حضور پیدا نکنید فلان برخورد را می‌کنیم و دقیقا این مباحث نشان می‌دهد سیاست تهدید و تطمیع هر دو دارند با هم پیش می‌روند.

دویچه وله: بنابراین آن جوری که من متوجه می‌شوم نشانه‌هایی از یک انتقال وجود دارد. حالا سوال من این است که هدف از این انتقال برخورد با روزنامه‌نگاران از قوه قضاییه به مثلا نیروهای مشترک اطلاعات و حراست ارشاد چيست؟ مگر قوه قضاییه از نظر نیروهای تندرو با اهل مطبوعات برخوردی نرم و انعطاف پذیر داشته که حالا این انتقال صورت گرفته است؟

عیسی سحرخیز: در شرایطی، قبل از اصلاحات، حاکمیتی دوگانه بوده است. ما در همانزمان هم مطرح می‌کردیم که بعضی از برخوردها آمرین‌شان در واقع همان ضابطین هستند و در واقع قوه قضاییه در اختیار آنها هست. وقتی مباحث اماکن را مطرح می‌کردیم،‌ مشخص بود که اینها تحت یک پوششی عمل می‌کردند. طبیعی ست وقتی که حاکمیت یگانه بشود این دوگانگی‌ها باید به سمت وحدت برود، مگر اینکه همانگونه که در زمینه‌های مختلف ما شاهد هستیم و در کابینه هم خودش را بروز می‌دهد بین این گروهها یک تضاد و یا رقابتی وجود داشته باشد و اینها نروند بصورت یکپارچه عمل کنند. ولی به گونه‌ای دارند عمل می‌کنند، مواردی را که برخوردها نرمتر بوده، که بگویند ما روشهای مان عوض شده و از سیاست تطمیع و دلجویی بیشتر استفاده بکنند و به گونه‌ای بخواهند از اینها که دست به سانسور و خودسانسوری بزنند و طبیعی ست وقتی که ازاین مسئله ابا بکنند با آنها برخورد می‌شود.

دویچه وله: آیا اصولا جدای از این سیاست تطمیع، چیزی که عنوان شده مثلا‌ هتاکی، زیرفشارشدید روحی قراردادن و یا برخورد فیزیکی هم وجود داشته؟

عیسی سحرخیز: مواردی اینگونه هم بوده و این نشان می‌دهد که ظاهرا دو جریان موازی دارد عمل می‌کند.

دویچه وله: حالا آقای سحرخیز به نظر خود شما، با توجه به شناختی که از روزنامه نگاران مستقل دارید، این نوع تهدید و ارعاب‌ها یا تطمیع‌ها تا چه حدی می‌تواند بر آنها اثر بگذارد و مانع از انتشار اخبار، اطلاع رسانی و روشنگری بشود؟

عیسی سحرخیز: بسیاری از اینها جوان هستند و اینها هم سعی می‌کنند افراد جوان را بگیرند. احیانا افرادی را برای مدتهای زیادی با تعقیب و مراقبت و شنود از آنها اطلاعات جمع کنند، نقطه ضعف پیدا می‌کنند و براساس آنها عمل می‌کنند. همانگونه که در مورد وبلاگ نویسها و فعالان NGO‌ها عمل کردند. حاکمیت دوگانه‌ی گذشته این امکان را فراهم می‌کرد که دولت،‌ مجلس و بخشی از قوه قضاییه با این مسایل برخورد بکند. اما الان اینها طبیعتا حس می‌کنند وضعیت عوض شده،‌ یک جریان خشن اطلاعاتی و امنیتی حاکم شده، به مجلس کمیسیون اصل ۹۰ بعنوان مثال نمی‌توانند مراجعه بکنند، به دولت نمی‌توانند مراجعه بکنند، به کمیته‌ی پیگیری قانون اساسی نمی‌توانند مراجعه بکنند و در واقع جاهایی نیست که از اینها حمایت بکنند. فضا هم فضای، گفتم، رعب و وحشت است. حتا ما می‌دانیم که بسیاری از این افراد حتا جرات این را که به نزدیکترین کسان خود بگویند که احضارشان کرده‌اند نداشته‌اند، برای همین هم می‌گویم که حجم اطلاعات ما ناقص هست و امیدواریم که بتوانیم که از طریق آن کمیته‌ای که تعیین کرده ایم اطلاعات را جمع آوری بکنیم و احیانا در نشست دو هفته‌ی آینده‌ی مان تعدادی از اینها را بخواهیم که بیایند و در جلسه‌ی انجمن دفاع مسایل و جزییات بیشتری را بیان بکنند.