پاپ متفاوت، محمدعلى ابطحى، ايران

به اعتقاد همه؛ پاپ يوحنا پولس دوم آدم متفاوتى بود.
اين پاپ لهستانى كه ۲۶ سال بر كرسى رياست واتيكان تكيه زد از شخصيت هاى برجسته ربع قرن اخير بود كه هيچ منصفى نمى تواند نقش مثبت او را در بحران هاى جهانى ناديده بگيرد. از نظر اعتقادى انديشه والايى داشت كه به راحتى حاضر به پذيرش ساير اديان و گفت وگو با آنان بود. يكى از معروفترين عناوينى كه در محافل جهانى به وى مى دادند: پدر گفت وگوى دينى بود.
در سال ۱۹۶۷ براى اولين بار بود كه واتيكان احساس كرد نمى تواند فقط خود را به حق بداند و ساير اديان را ناديده بگيرد. به همين دليل به مدت ۶ ماه رهبران مذهبى مسيحى از همه دنيا در واتيكان جمع شدند و در مورد همه چيز كه به دين مسيحيت مربوط بود و به تناسب دنياى جديد نظرات جديدتر دينى نياز داشت بحث كردند و فتاواى نو ارائه نمودند. يكى از اين نظريات پذيرش گفت وگو با ساير اديان و من جمله اسلام بود.
از آن تاريخ گفت وگوى دينى در مسيحيت رسمى شد. مجموعه مصوبات اين جلسه دينى ۶ ماهه به عنوان نظرات واتيكان ۲ معروف و مبناى رفتار عقيدتى مسيحيان شد. پاپ يوحنا پولس دوم در طول ۲۶ سال حاكميت خود به نحو كاملى به مفاد جلسه واتيكان دو جامه عمل پوشاند. بخصوص در مورد تحمل و گفت وگو با ساير اديان. وى احساس مى كرد كه اديان دشمنان مشتركى دارند كه اگر گفت وگو و همكارى نباشد اساس معنويت نابود مى شود و بشر بدون معنويت، بشر ناقصى است. در جلسه اى كه وى با رهبران اديان مختلف تشكيل داد. جمله معروفى گفت كه مفهوم دين يعنى پيدا كردن راه به سوى خدا. وى در دوران بحران شديد معنوى در جهان با اين نگاه توانست راه رسيدن به خدا را بخصوص در جهان غرب پررهرو نگه دارد.
از نظر اجتماعى و سياسى نيز پاپ يوحنا پولس دوم در تاريخ واتيكان بى نظير بود. فقط ۳ نفر ديگر در تاريخ دو هزار ساله مسيحيت توانسته بودند بيش از ۲۶ سال بر واتيكان حكومت كنند. اين پاپ توانسته بود در بحرانى ترين شرايط تاريخ سياسى جهان، واتيكان را هدايت كند. تا قبل از وى پاپ را فقط در واتيكان مى شد پيدا كرد. اما وى بيشترين سفر تاريخ واتيكان را به نقاط مختلف دنيا داشت و به خوبى واتيكان را از انزوا خارج كرد.
در ابتداى دوره رياستش هنوز هيمنه كمونيست بر دنيا سايه افكنده بود. دورانى را برعليه كمونيست مبارزه كرد تا انديشه بى خدايى ماركسيست را نفى كند.
پس از آن به نفى جلوه هاى ضدعدالتخواهى سرمايه دارى پرداخت و به صورت متفاوتى با روش كليسا مسائل مهم جهانى كه در حوزه كليسا بود را دنبال كرد. به همه نقاط بحرانى دنيا سفر داشت و روى مباحث انسانى مثل حقوق بشر و مبارزه با تروريزم و خواندن جهان به صلح و آرامش فعال بود. از معروفترين و تاريخى ترين سفرهايش، رفتن او به فلسطين بود كه همواره فلسطينيان از اين حمايت تاريخى پاپ از آنها، به نيكى ياد مى كنند.
اين خصلت پاپ ازسوى محافظه كاران كاتوليك بارها مورد انتقاد قرارمى گرفت. آنان اعتقاد داشتند كه پاپ با اين سفرها به قداست پاپى لطمه وارد مى كند و كليسا را از وظيفه اصلى دعا و نيايش دور مى كند. اما روش يوحنا پولس دوم مورد تأييد اكثريت مسيحيت دنيا قرارگرفت كه معتقد بودند وضعيت ديانت آنقدر در جهان فعلى بحرانى است كه تنها شايد اين تحرك فوق العاده پاپ بتواند آن را نجات دهد.
در سفرى كه آقاى خاتمى به ايتاليا داشت ملاقات پرثمر و طولانى با پاپ داشت. به خوبى به ياد دارم كه اين ملاقات دونفره آنقدر طولانى شد كه چندين بار مسؤولان تشريفاتى كه بيرون بودند از اين همه زمان گفت وگو اظهار تعجب مى كردند. يكى از آنان گفت رؤساى ديگر فقط رئيس جمهور هستند ولى آقاى خاتمى هم رئيس جمهورى است و هم صاحب فكر. بعد از ملاقات نيز كه آقاى خاتمى با وسواس تمام متن گفت وگويشان را نوشت معلوم شد كه بحثهاى بسيار جدى فكرى مطرح شده است كه اى كاش آن بحث ها منتشر شود. در حقيقت ويژگى آخرين رهبر واتيكان اين بود كه به كليسا حيات دوباره بخشيد.

مراسم تعيين جانشين پاپ نيز قابل تأمل است. از آنجا كه پاپ بايد رهبر مسيحيان كاتوليك جهان باشد مجمعى از اسقف هاى جهان كه مركب از ۱۸۵نفر هستند و ۱۳۵نفر آنان كه بيش از ۸۰سال نداشته باشند، حق رأى دارند. بمدت يك هفته در يك جلسه كاملاً سرى و بدون ارتباط با خارج از واتيكان اجتماع مى كنند. اين مجموعه به تناسب وجود مسيحيان در قاره هاى مختلف حتماً بايد از ميان كاردينال هاى آمريكا، اروپا، آمريكاى لاتين، آسيا، آفريقا و استراليا باشند تا نظرات همه مسيحيان جهان در انتخاب پاپ تأثيرگذار باشد. در اين فاصله مؤمنان مسيحى در انتظار هستند. اگر در پايان يك هفته براى مشخص كردن پاپ جديد به توافق نرسند از بالاى واتيكان دود سياهى بلند مى شود. مردم براى اتحاد نظر رهبران كليسا دعا مى كنند و آنها دوباره به انتخاب دست مى زنند و وقتى به توافق رسيدند از محل مخصوصى در بالاى واتيكان دودسفيدى ظاهر مى شود و يك نفر از كاردينال ها بيرون مى آيد و به زبان لاتينى مى گويد كه ما صاحب پاپ شديم و مردم شكرگزارى مى نمايند. اميدوارم دوباره واتيكان بتواند در ادامه مسير يوحناپولس دوم به رشد معنويت در جهان با كمك ساير اديان دست يازد. متدينان راهى جز بازگشت به معنويت و دورى جستن از خشونت ندارند.