ابهام در عوارض لامپ کم مصرف - مقایسه یک تحقیق و واکنش انجمن تولید کننده، مهر

گروه فناوریهای نوین: نتایج تحقیقی در کشور نشان می دهد که لامپهای کم مصرف دارای مضراتی هستند که استفاده از آن را تحت تاثیر قرار می دهد اما انجمن کارفرمایان تولید کنندگان لامپ روشنایی این نتایج را رد و به تحقیقات مرکز بهداشت کانادا استناد می کند.

به گزارش خبرنگار مهر، پژوهشگران کشور با تحقیقاتی اثرات نامطلوب لامپهای کم مصرف بر مغز جنین، کاهش حافظه، پوست و چشم را به اثبات رساندند و ضمن هشدار نسبت به نحوه استفاده از این لامپها خواستار ایجاد پروتکلی برای معدوم سازی یا استفاده صحیح از آن شدند.

مضرات لامپهای کم مصرف
محمود عابدی خرسند مدیر گروه تحقیقاتی فناوری سبز (Green Tech) در گفتگو با خبرنگار مهر، لامپهای کم مصرف را لامپهای فلوروسنتی یا مهتابی معرفی کرد و گفت: لامپهای کم مصرف همانند لامپهای فلوروسنتی لوله ای هستند که برای تولید نور سفید به میزان 5 میلیگرم "جیوه" (quicksilver) استفاده می شود. لامپهای مهتابی بر خلاف لامپهای رشته ای که 5 درصد انرژی را به نور تبدیل می کند قادرند 95 درصد انرژی را به نور تبدیل کنند.

وی با تاکید بر اینکه "جیوه" ماده سمی است اظهار داشت: انتشار این ماده در محیط، اثرات نامطلوبی بر روی مغز جنین، عقیم شدن، سردرد و کاهش حافظه دارد. از این رو در حال حاضر در دنیا استفاده از این ماده در تولید "ترموستات" و "دماسنج" ها ممنوع اعلام شده است.

این محقق با تاکید بر اینکه مشکل اصلی این ماده سمی زمانی است که لامپهای کم مصرف شکسته می شود و جیوه آن در محیط منتشر می شود گفت: تنکستن موجود در لامپهای رشته ای به مرور مستهلک و جباب شیشه ای آن به پودر "سیلیس" تبدیل می شود ولی زمانی که لامپهای فلوروسنتی فشرده شکسته می شود پودر جیوه بر روی وسایل و اشیای موجود در محیط می نشیند که در این صورت لازم است ضمن استفاده از دستکش و دستمالهای تنظیف، سیستمهای تهویه، برودتی و جاروبرقی خاموش شود تا از انتشار آن در محیط زیست جلوگیری شود. علاوه بر این، لامپهای کم مصرف باید در مراکز بازیافت ویژه ای جمع آوری شود تا با زباله های معمول معدوم نشوند.

عابدی با اشاره به اجرای پروژه تحقیقاتی در این زمینه به مضرات لامپهای مهتابی پرداخت و یادآور شد: لامپهای کم مصرف از تغییر فرکانس (شدت و ضعف نور) برخوردار هستند که این امر موجب آسیب رساندن به چشم و ایجاد بیماریهایی چون آب مروارید می شود.

مدیر عامل شرکت دانش بنیان شرکت ایده سازان تدبیر یونیزاسیون (از دست دادن یا گرفتن الکترون توسط یون) را از دیگر معایب این لامپها نام برد و به مهر گفت: یونیزاسیون نورهای لامپهای فلوروسنتی در دراز مدت اثرات تخریبی بر روی بافت های پوست ایجاد می کند از این رو بر اساس پروتکلهای جهانی استفاده از این لامپها در سوله های جوجه کشی، مرغداری ها، گاوداریها و صنایع تبدیل چون پوست و چرم که زمینه های فساد آنها را فراهم می کند جلوگیری می شود.

وی لامپهای کم مصرف را "بمبهای شیمیایی" معرفی کرد و یادآور شد: خطرات زیست محیطی لامپهای فلورسنتی به گونه ای است که لامپ فلورسانتی بر روی خاک شکسته شود تا چند سال هیچ گیاه و درختی در آن منطقه قادر به رشد نیست.

رویکرد جهانی در استفاده از لامپهای کم مصرف

این محقق به رویکرد جهانی در زمینه استفاده از لامپهای کم مصرف اشاره و اضافه کرد: در سایر کشورها عمر مفید لامپها از 5 تا 10 هزار ساعت عنوان شده است و مصرف کننده پس از پایان زمان عمر مفید آن را به مراکز بازیافت تحویل می دهند تا به روشهای خاصی معدوم شود ولی در ایران به دلیل نبود آیین نامه ها یا پروتکل ملی و جهانی تا زمان شکسته نشدن از آن استفاده می کنند.

فناوریهای نوین در خدمت تولید محصولات پرخطر

عابدی CFL و FL را از فناوریهای کاربردی در تولید لامپها ذکر کرد و افزود: این دو فناوری در مهندسی مدارهای الکتریکی لامپها به کار می رود.

وی اضافه کرد: در گذشته برای تولید لامپها از فناوری FL استفاده می شد ولی در حال حاضر از فناوری CFL برای تولید مدار لامپهای فلوروسنتی فشرده استفاده می شود.

لزوم تدوین پروتکلی برای کاهش مضرات لامپهای CFL

مدیرعامل شرکت دانش بنیان شرکت ایده سازان تدبیر با اشاره به طرح تحقیقاتی در این شرکت افزود: نتایج آزمایشهای استفاده همزمان از لامپهای کم مصرف فلوروسنتی فشرده با لامپهای آفتابی حاکی از کاهش اثرات لامپهای کم مصرف است ضمن آنکه این آزمایشها نشان داد که استفاده از لامپهای کم مصرف رنگی اثرات نا مطلوب کمتری نسبت به لامپهای کم مصرف نور سفید دارد.

وی استفاده از لامپهای فلوروسنتی فشرده (کم مصرف) در مراکز و محیط های عمومی و نصب آن در ارتفاع سه متر را از راهکارهای کاهش اثرات تخریبی این لامپها نام برد و اظهار داشت: نصب این لامپها در ارتفاع زیاد باعث می شود که در طول مسیر از اثرات نامطلوب آن کاسته می شود.

عابدی همچنین بر تدوین پروتکلی در زمینه استفاده صحیح و معدوم کردن لامپهای کم مصرف در کشور تاکید کرد و به مهر گفت: این پروتکل که می تواند ضامن سلامت محیط زیست باشد باید از سوی وزارت نیرو و با همکاری وزارتخانه های صنایع و بهداشت تدوین و در سطح ملی اجرایی شود.

به گزارش مهر، انجمن کارفرمایان تولید کنندگان لامپ روشنایی و اجزای مربوط در واکنش به این گزارش با استناد به نتایج بررسی وزارت بهداشت کانادا تاکید بر سلامت این لامپها دارد.

جزئیات لامپهای کم مصرف

جیوه عنصر ضروری و تشکیل دهنده لامپهای کم مصرف است. مقدار جیوه در لوله های شیشه ای CFL (لامپ کم مصرف) بسیار کم است و هر لامپ کم مصرف عادی دارای 5/2 میلیگرم جیوه است. در مقایسه باید گفت باتریهای ساعت در حدود 25 میلیگرم، دماسنج های قدیمی منازل 500 میلیگرم و پرکننده های دندان حدود 100 تا 500 میلیگرم جیوه به فرم آلیاژ آمالگام دارند.

اینکه استفاده از لامپهای CFL در منازل بی خطر است یا خیر باید گفت که ما می توانیم با رعایت نکات ایمنی در نحوه برخورد با جیوه موجود در لامپهای فلورسنت، در بیمارستانها، محیطهای کار، مدارس و یا آسایشگاه ها استفاده کنیم.
لامپهای CFL یا کم مصرف متشکل از لوله های شیشه ای هستند که در صورت وارد آمدن ضربه، می شکنند لذا همواره باید از پایه لامپ آن را باز و بسته کرد و هیچگاه با فشار زیاد این نوع لامپها را داخل سوکت با استفاده از لوله هایش نچرخانید زیرا احتمال شکسته شدن شیشه آن وجود دارد. ضمن آنکه هنگام خرید لامپ کم مصرف نیز باید به مرغوبیت و استاندارد بودن آن توجه شود.

اگر لامپ شکسته شود

از آنجا که مقدار اندکی جیوه در لامپهای کم مصرف وجود دارد بزرگترین ریسکی که ناشی از شکستگی لامپ وجود دارد بریدگی ناشی از لبه های تیز شیشه یا حباب لامپ است. تحقیقات نشان داده است که ریسک برای سلامت مصرف کننده در صورت شکستگی لامپ وجود ندارد و باید شکستگی ها را به طور درست و مناسب جمع آوری کرد.

با راهنمای زیر در زمینه تمیز کردن مناسب و دور انداختن لامپها می توانید هرگونه ریسکی را به حداقل برسانید:
- اگر در اتاق کوچکتر از 3 در 5/2 متر مربع است 15 دقیقه آنجا را ترک کنید.
- در صورت امکان پنچره ها را باز کنید تا هوای اتاق تهویه شود.
- همه خرده شیشه ها و ذرات ریز بدون استفاده از جاروبرقی جمع آوری شود چرا که جارو برقی می تواند جیوه را در هوا منتشر کند.
- اگر مجبور به استفاده از جارو برقی هستید پنجره های اتاق را باز کنید و پس از جارو کشیدن کیسه جارو برقی را تخلیه کرده و داخل محفظه را با دستمال مرطوب تمیز کنید.
- خرده های شکسته شده را در کیسه پلاستیکی در بسته قرار دهید و محدوده را با پارچه مرطوب پاک کنید تا هرگونه ریزه های بسیار کوچک و ظریف شیشه پاک شود. پارچه به کار رفته را نیز در ظرف پلاستیکی قرار دهید.
- در صورتی که قطعات لامپ شکسته شده بر روی فرش ریخته باشد قطعات آن را با استفاده از دو مقوا از روی فرش جمع آوری کنید و قطعات ریز را با نوار چسب از سطح فرش جمع آوری کنید. در صورت امکان فرش را در فضای آزاد تکان دهید تا ذرات آن کاملا ریخته شود.
- برای دفع زباله حاصله اجزا را داخل کیسه نایلونی قرار داده و در آن را ببندید و در سطل زباله قراردهید.

گزارش تحقیقات مرکز بهداشت کانادا بر روی پرتوهای فرابنفش لامپهای فلورسنت

ادعا می شود که تابش پرتوهای فرابنفش (UV) از لامپهای CFL دارای پتانسیل ابتلا به کهیر، آماس و تاول قرنیه (آب مرارید) است که در این زمینه مرکز بهداشت تحقیقات کانادا تحقیقاتی انجام داده است و گزارش زیر نتایج آزمایشهای این مرکز برای تعیین میزان انتشار پرتوی فرابنفش (UV) و الکترومغناطیس از یک نمونه 30 تایی لامپ کم مصرف یا فلورسنت فشرده (CFL) است.

طبق نتایج این تحقیقات لایه اضافی در لامپهای کم مصرف مانع انتشار اشعه فرابنفش می شود از این رو می توان از یک لامپ کم مصرف برای 4/5 ساعت در روز بدون اثر تخریبی بر پوست استفاده کرد. علاوه بر این در فاصله سه سانتیمتری التهاب پوستی پس از 2/55 ساعت در صورت مواجه مداوم رخ می دهد. همچنین می توان از لامپهای کم مصرف حباب دار برای 4/5 ساعت در روز بدون اثرات مخرب بر سلامتی استفاده کرد.

این تحقیقات همچنین نشان می دهد که مقادیر حد آستانه های مورد استفاده در این ارزیابی (اشعه فرابنفش) دارای شرایطی است که هر کسی می تواند به کرات از این لامپها بدون اثرات مخرب بر سلامتی استفاده کند به گونه ای که برای بیماران مبتلا به "پلی مورفیک"، "اکتینیک" مزمن، خارش پوستی اکتینیکی، کهیر خورشیدی، لوپوس و پورفیری هستند اثری ندارد.

در عین حال از میان صدها موادی که باعث حساسیت UV می شود، بعضی مواد مانند آنتی بیوتیک های خاص، داروهای ضد افسردگی، داروهای مدر، لوازم آرایشیف داروهای آرام بخش، عصاره رغال سنگ، رنگ و روغن لیمو و همچنین برخی از گیاهان در مواجهه با منابع اشعه فرابنفش ممکن است باعث آسیب های پوستی و چشمی شوند. علاوه بر این، این مقادیر به اشخاصی که لنز چشمی آنها با جراحی آب مروارید خارج شده اعمال نمی شود.

نتیجه اینکه لامپهای کم مصرف بدون حباب در فاصله کمتر از 30 سانتیمتری استفاده نشود تا از اثرات نا مطلوب بلند مدت بر سلامتی جلوگیری شود.

نتایج مربوط به شدت میدان الکتریکی

هر دو میدان الکتریکی ELF و LF در لامپهای کم مصرف با دور شدن از لامپ تضعیف می شود به طوری که لامپ های با وات کمتر دارای پرتو الکتریکی کمتر است. به عبارت دیگر میدانهای الکتریکی و مغناطیسی ناشی ار استفاده از لامپهای کم مصرف کمتر از استاندارد است و خطری برای سلامت ندارد.