عمق کیهان دیده شد - ثبت تصاویری از جهان نوزاد، مهر

ماهواره اروپایی پلانک هفته گذشته اولین اطلاعات و نقشه های مربوط به "اولین نور جهان" و "عمق کیهانی" را ارائه کرد. به همین منظور گروه فناوریهای نوین خبرگزاری مهر گفتگوی مشروحی را با مارکو برسانلی یکی از اعضای پروژه پلانک انجام داده است.

به گزارش خبرنگار مهر، ماهواره پلانک با همکاری آژانس فضایی اروپا (ESA)، آژانس فضایی ایتالیا (ASI) و آژانس فضایی آمریکا (NASA) توسعه یافته است.

مارکو برسانلی (Marco Bersanelli) استاد ستاره شناسی و فیزیک نجوم دپارتمان فیزیک دانشگاه مطالعات میلان و عضو پروژه ماهواره "پلانک" و توسعه دستگاههای "LFI" و "HFI" است.

گفتگوی خبرگزاری مهر با مارکو برسانلی در زمینه انتشار اولین نقشه های پلانک از اولین نور جهان را در زیر می خوانید.

* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: آقای مارکو برسانلی خبر دریافت اولین اطلاعات و نقشه های مربوط به "اولین نور جهان" زمینیان را شگفت زده و سئوالات بسیاری را برای مردم و رسانه ها ایجاد کرد. خبرگزاری مهر نیز در گزارشی این موفقیت را منتشر کرده است ولی برای تشریح بیشتر این موضوع لطفا توضیح بدهید اولین نور جهان چیست و چگونه می تواند به ستاره شناسان در اندازه گیری امواج کیهانی کمک کند؟

- مارکو برسانلی - عضو پروژه ماهواره "پلانک": "عمق کیهانی میکرو امواج" نور اولیه ای است که ما از هر سوی فضا دریافت می کنیم. این نور کمتر از 14 میلیارد سال قبل و زمانی که جهان تازه متولد شده بود ساطع شده است. در آن زمان سن جهان برابر 003/0 درصد سن فعلی آن بود. همانند ارتباط میان کودکی که 10 ساعت قبل متولد شده است و یک فرد بزرگسال 40 ساله. این نور به سبب کاهش دما گسترده شده و برای اولین بار موجب شده است که جهان شفاف شود. تا پیش از آن جهان تیره بود. اکنون پلانک با دقت بی سابقه ای شروع به ثبت تصاویری از جهان نوزاد کرده است.

* در اولین نقشه های ایجاد شده توسط پلانک حتی نشانه هایی از کهکشان راه شیری نیز وجود دارد. این نشانه ها تا چه حد می توانند در کسب اطلاعات جدید درباره کهکشان ما مفید باشند؟

- هدف اصلی ماموریت پلانک کسب اطلاعاتی درباره نور نخستین است اما ما عمق کیهانی را از طریق ساختارهای محلی مثل کهکشان خودمان و دیگر کهکشانها و چشمه های پراکنده در جهان می بینیم. این مثل وقتی است که یک چشم انداز دور را از داخل یک جنگل نگاه می کنیم به طوری که برگهای درختان نزدیک بر روی نقطه دید مناطق دورتر قرار می گیرند. دستگاههای پلانک توانایی اندازه گیری تابشهای کهکشان (برگهای درختان نزدیک) را دارند و از این اندازه گیریها می توانند یک تصویر ناب را از آسمان تهیه کنند. به این ترتیب حتی می تواند به ما اطلاعات مفیدی از کهکشان خودمان و سایر چشمه های خارج کهکشانی ارائه کند که این اطلاعات مود توجه بسیاری از ستاره شناسان قرار دارد.

* دقت این نقشه های جدید چقدر است و برای تهیه این نقشه ها از چه طول موجهای میکروامواج استفاده شده است؟

- نقشه های پلانک در 9 طول موج مختلف هستند. این طول موجها بین یک سانتیمتر و حدود 3/1 میلیمتر هستند. طول موج یک سانتیمتر، کانال پایین ترین بسامد "دستگاه بسامد پایین"( LFI) و 3/1 میلیمتر کانال بالاترین بسامد "دستگاه بسامد بالا" (HFI) است. در میان این دو نقطه حداقل و حداکثر، تمیزترین پنجره برای رصد نور نخستین جهان باز می شود. دقت پلانک هم از نظر حساسیت و هم از نظر بزرگی از دقت دستگاههای گذشته بسیار بالاتر است. حساسیت پلانک توانایی دیدن گرمای بدن یک خرگوش روی سطح ماه را دارد.

* کدام دستگاهها و چگونه این اطلاعات را عرضه کرده اند؟

- دو دستگاه پلانک (LFI و HFI) برپایه دو فناوری مختلف قرار گرفته اند. LFI روی رادیومتری قرار دارد که از نظر مفهومی تفاوتی با گیرنده های رادیوهای معمولی ندارد. در حالی که HFI برپایه بلومتری قرار گرفته است. بلومتر دستگاهی مشابه ترمومتر (گرماسنج) است. هر دوی این فناوریها بسیار پیشرفته و پیچیده هستند. برای دستیابی به حساسیتهای لازم این دستگاهها پیش از هر چیز باید تا دمای بسیار نزدیک به صفر مطلق (12/273- درجه سانتیگراد) سرد می شدند. در حقیقت پلانک سردترین ماهواره ای است که تاکنون در مدار قرار گرفته است.

* بر پایه کدام عملیات و با چه هدفی این نقشه ها تهیه شده اند و نتایج آنها چیست؟

- هدف از اولین نقشه های پلانک اطمینان از عملکرد دستگاهها است و نتیجه آن نشان داد که ماهواره و عملیات زمینی دریافت تجزیه اطلاعات به درستی و با دقت پیش بینی شده عمل می کنند. ما از اولین نتایج بسیار راضی و خرسند هستیم و در آینده ای نزدیک و زمانی که اطلاعات کافی به دست آمد می توانیم روی این داده ها در بهبود آگاهیهای کیهان شناسی و ستاره شناسی خود حساب کنیم.

* حرف آخر شما از پلانک؟
- ماجرا هنوز ادامه دارد!
گفتگو: هدی عربشاهی