مديريت اينترنت ; اين رقص ناموزون،شهرام شريف، شرق

مجلس به جشني خودماني‌ مي‌ماند كه در جايي غريب گرفته‌اند. ميهمانان سر ميزها نشسته‌اند و ميزبانان روي سن مشغول نواختن و پايكوبي‌اند. آنها به هر زبان و آهنگي كه بلدند ميزبانان را به شعف مي‌آورند، آهنگ‌هايي با ريتم تند از شرق آسيا گرفته تا آوايي از طبل‌هاي مبهم در قلب آفريقا. از موسيقي عربي و تركي و آذري تا رقص اسپانيولي و سرانجام به سقوطي ناگهاني راك اندرول!

بعد از شامي كه آن نيز با ويتريني از غذاهاي سراسر جهان تزيين شده، ميهمانان كه خود از سراسر جهان در اين شب در اين نقطه گردهم آمده‌اند روي سن دعوت مي‌شوند، اين دعوت بيشتر به شوخي كوچكي مي‌ماند تا به خاطره‌اي در ماه‌ها بعد به ياد آيد. در ميان آن سياهان و سفيدان و چشم‌هاي بادامي و انبوه لباس‌ها، چهره ي تر و تميز و اتو كشيده ي پيرمردي با ريش‌هاي نسبتا بلند جلب توجه مي‌كند. نگاه‌ها و لبخندهاي ميهمانان پيرمرد را دوره كرده است، چون آدمي كه گويي در هياتي غير متعارف در جايي به غير جاي خود قرار گرفته، تند و تيز در چشم مي‌زند.

پيرمرد كسي نيست جز <وين سرف> مردي كه او را پدر اينترنت مي‌نامند و ميهمانان نيز همه وابستگاني از نهادهاي اصلي كنترل و مديريت اينترنت در جهانند كه در شب افتتاح اجلاس آيكان (ICANN) در كوالالامپور در ضيافت شام خوش آمدگويي دولت مالزي شركت كرده‌اند.

اين ميهماني و آن رقص بي‌شك نمادي از مديريت امروزه نيز هست: ناموزون و گونه گون.

اين چهره شوخ ، آن تربيت جدي
چهره شوخ و مست اينترنت با آن گستردگي و عظمتش به هيچ رو به فرزند خوانده يك پروژه نظامي مانند نيست. از خوي و روي خشك و جدي كه معمولا يك چهره نظامي در ذهن متبادر مي‌كند چيزي در اينترنت، يا حداقل در روي صحنه، به چشم نمي‌آيد اما همه مي‌دانند اين بستر بزرگ كه چون تارهاي عنكبوتي بر سراسر جهان تنبيده شده اگر از نظمي نظامي گونه برخوردار نبود نمي‌توانست به چنين استواري دست يابد .

اينترنت حالا دهه چهلم عمر خود را مي‌گذراند. زماني در اواخر دهه 1960 در قالب پرونده‌اي با مهر "خيلي محرمانه" به عنوان پروژه‌اي از آژانس پروژه‌هاي تحقيقاتي پيشرفته (ARPA) در اتاق‌هاي ساختمان وزارت دفاع آمريكا دست به دست مي‌شد. اين پروژه سرانجام با هدف ايجاد تسهيلات بين دانشمندان نظامي در نقاط مختلف آمريكا به مرحله اجرا در آمد هر چند عده‌اي نيز معتقدند هدف اصلي ايجاد آن بهره‌گيري ارتش آمريكا از يك ابزار اطلاع رساني به سرعت و دقيق در سراسر آمريكا بود تا در مقابل تهديد حملات موشكي شوروي سابق توان تبادل سريع اطلاعات نظامي آمريكايي‌ها را بالا ببرد، از اين رو حتي كساني هستند اينترنت را فرزند جنگ سرد نيز مي‌نامند.

اما پس از آنكه شبكه آرپا، آرپانت، كمي گسترده‌ شد اعضاي كميته آن به اين انديشه فرو شدند كه مي‌توان از اين ابزار نظامي براي ايجاد ارتباطات كامل‌تر بين افراد بهره گرفت. وقتي مزاياي اين شبكه مشخص شد تقاضاهاي تحقيقاتي و علمي براي اتصال به آن نيز افزايش يافت. در اواخر دهه 1980 سازمان علمي ملي (NSF) پايه گذاري شد كه زمينه اتصال 10 سوپر كامپيوتر را با خطوطي به سرعت 5/1 مگابيت، با امكان توسعه تا 45 مگابيت، در ثانيه فراهم كرد. تا اين زمان اينترنت تنها در دست دانشگاه‌ها و افراد علمي بود اما پس از آن، طرح‌هاي اتصال شبكه ناحيه‌اي به NSF ارائه شد كه بعضي از اين شبكه‌هاي محلي شروع به فروش اكانت يا شماره حساب به افراد عادي و تجاري كردند و اين در حقيقت آغازي بود بر شكست انحصار علمي و نظامي اينترنت.

ديري نپاييد كه مردم نيز به اينترنت علاقه نشان دادند. سازمان‌هاي تجاري و اقتصادي به اين شبكه روي آوردند و اينترنت روز به روز با سازماندهي روبه گسترش بزرگتر و بزرگ‌تر شد. اينترنت كم‌كم و در طي سال‌ها چهره صرف تحقيقاتي و نظامي خود را از دست داده و بيشتر چهره تجارت و بازرگاني و سرگرمي به خود گرفته است. اما بعد از آرپانت، اينترنت چگونه رشد كرد و چگونه اين حجم ميلياردي كامپيوتر دقيق و بي‌وقفه كار مي‌كند؟ آيا آمريكايي‌ها كه خود را صاحب اصلي اينترنت مي‌دانند همچنان كنترل و نفوذ خود را بر اين شبكه حفظ كرده‌اند؟

سهم خواهي از سهم ديگران
اينترنت طي سال‌هاي گذشته در تمام نقاط جهان پهن شده است. روز به روز خدمات بيشتري روي آن قرار مي‌گيرد و لحظه به لحظه وابستگي كشورها و سازمان‌ها و شرت‌ها به آن بيشتر مي‌شود. حالا حتي برخي كشورها كه به تازگي اينترنت را تجربه مي‌كنند نقش قابل توجهي را در آن ايفا مي‌كنند و لذا سهم بيشتري را از كنترل و مديريت آن مي‌خواهند. كشورهاي عربي در انديشه ايجاد «اينترانت اعراب» هستند آنها مي‌خواهند با ثروتي كه پاي اين شبكه مي‌ريزند چيزي بيشتر يك از مصرف كننده صرف به نظر آيند و از اين رو در اجلاس آيكان در مالزي پيشنهادهايي را ارائه دادند كه تعجب و حتي خشم آمريكايي‌ها را برانگيخت، در يك مورد حتي «وين سرف» كه رياست جلسه را بر عهده داشت خطاب به آنها گفت: "چيزي را كه شما (اعراب) مي‌خواهيد انجام دهيد ربطي به پروژه IDN يا بين‌المللي‌سازي دامين‌هاي اينترنتي ندارد و بايد اينترنت را از نو بنا كرد!"

«وين سرف» كه يك دانش آموخته دانشگاه UCLA است به خاطر تلاش‌هايي كه در جريان ابداع پروتكل ICP/IP (پروتكلي كه هم‌اكنون اينترنت روي آن بنا شده)
در اتصال شبكه‌هاي مستقل آريانت انجام داد لقب «پدر اينترنت» را بر دوش مي‌كشد، او مدتي مشاور فناوري اطلاعات كلينتون بود و گفته مي شود مشورت‌هاي او بود كه آمريكايي‌ها را به چنين جايگاهي در جهان مجازي رسانده است.

آمريكايي‌ها براي رسيدن به جايگاه فعالي مديريت اينترنت در جهان تلاش‌هاي پيدا و پنهان زيادي انجام داده‌‌اند. آنها ابتدا «يانا» - IANA - موسسه ثبت اعداد اسم‌ها را تشكيل دادند كه مستقيما تحت نظارت دولت آمريكا به فعاليت مي‌پرداخت، در سال 1985 بعد از توافقات ميان وزارت اقتصاد و «يانا»، اين سازمان قدرت كنترل مديريتي اينترنت را نيز در دست گرفت و مسووليت آي‌پي‌آدرس‌ها (IP address) تعيين پورت‌هاي مورد نياز اينترنت نيز به آن سپرده شد. «يانا» تا سال 1994 اين مسووليت را حفظ كرد و از اين زمان به بعد صاحبان اينترنت به اين نتيجه رسيدند كه براي توسعه اين شبكه در جهان راهي جز بين‌‌المللي سازي آن نيست. مسووليت‌ها تقسيم و تحويل نهادهاي زيرمجموعه شد. آيكان مسووليت دامين‌هاي اينترنتي و كنترل و نظارت بر «سرورهاي ريشه» - Root server - را برعهده گرفت، حالا ( با پديد‌آمدن آيكان كه وجهي بين‌المللي و كمتر آمريكايي حداقل در مقايسه با يانا داشت ) آمريكايي‌ها مي‌توانستند با اين اقدام بگويند دموكراسي بر حكومت اينترنت حاكم است.

آيكان خود به زيرمجموعه‌‌هاي مختلف تقسيم شد و در هيات مديره اصلي آن اعضاي غيرآمريكايي وارد شدند تا اين حاكم اينترنت چهره‌اي بين‌المللي به خود بگيرد.

«آرين» در آمريكا، كانادا و آلاسكا، ، «رايپ» در اروپا و خاورميانه ، آي‌پي‌نيك، ريكابلك‌نيك و اخيرا هم افرنييك- وظايف تقسيم آي‌پي آدرس‌ها را در سراسر جهان برعهده گرفتند اما در قسمت دامين هر چند مديريت اصلي و سياست‌گذاري در اختيار آيكان باقي ماند ولي اين سازمان دو بخش GNSO يا كميته‌اي براي ارائه و سياست‌گذاري دامين‌هايي با پسوند عمومي (gTLD) مثل com .، .net و .org و cNSO براي دامين‌‌هايي با پسوند كشوري ccTLD مثل .ir ، .us ، .Fr ايجاد كرد.

همچنين آيكان ضمن حفظ و استحكام ارتباط با حلقه‌هاي فني و دانشگاهي مثل انجمن مهندسان اينترنت، به پيشنهادهاي فني در عرصه مديريت اينترنت ( مثل آي سي نسخه 6) توجه نشان داد.

بدون جانشين
سال گذشته در جريان و قبل از اجلاس جهاني جامعه اطلاعاتي بحث مديريت اينترنت به جديت از سوي كشورهاي در حال توسعه مطرح و مذاكرات مفصلي نيز در اين‌باره انجام شد. بسياري از كشورهاي آفريقايي و آسيايي تاكيد كردند كه مديريت اينترنت بايد به صورتي بين‌المللي و خارج از كنترل يك كشور خاص باشد. آنها – دولت‌ها – بيشتر به اين مي‌انديشند كه با توجه به آمريكايي بودن شركت‌هاي رهبري‌كننده اينترنت در جهان آمريكايي‌ها ممكن است در شرايط خاص سياسي و يا نظامي خواسته‌هاي خود را بر اين شبكه تحميل كنند. نمونه آنچه در سومالي اتفاق افتاد و آمريكا درهاي اينترنت را به روي اين كشور بست و يا تحريم‌هايي كه در حوزه تكنولوژي اطلاعاتي با كشورهايي چون ليبي، ايران و كره شمالي صورت گرفته بود و حداقل اجازه معاملات را از شهروندان اين كشورها ستانده بود.

نشست‌هاي WSIS به تعيين يك گروه كاري براي پيگيري "حكومت اينترنتي بين‌المللي" منجر شد هرچند بسياري از كارشناسان همان موقع هم معتقد بودند در شرايط فعلي جايي به جز آيكان نمي‌تواند مديريت اينترنت را بر عهده داشته باشد. اين پاسخ – البته خوشايند – براي آمريكايي‌ها اعتبار بيشتري داشت تا اين كه مثلا گفته شود: <اينترنت يك محصول آمريكايي است و ما حق داريم مديريت آن را براي خود حفظ كنيم.>

با اين حال خود آمريكايي‌ها هم مي‌دانند در روند <جهاني‌سازي> كه خود پيشرو در آن هستند نمي‌توان ابزاري چون اينترنت را در يك انحصار منطقه‌اي نگاه داشت از اين‌رو سياست آنها بر نمايش بين‌المللي‌سازي مديريت اينترنت هم پاسخي به تقاضاي روزافزون جهان امروز است.

رييس آيكان هم‌اكنون <پل تومي> يك استراليايي‌الاصل است و در هيات‌مديره اصلي نيز افرادي حتي از آفريقا و آسيا ديده مي‌شوند اما جالب آنکه اغلب اين اشخاص نه از خود كشورها بلكه از داخل ايالات متحده انتخاب شده‌اند و ياسالهاست در اين کشور زندگي مي کنند.

پل تومي بيش از 20 سال در آمريكا زندگي كرد و سوابق بسياري در همكاري با شركت‌هاي آمريكايي دارد و کمتر استراليايي محسوب مي شود و ديگر اشخاص نيز وضعي كم و بيش مشابه دارند.

پيگيري پروژه‌هايي چون IDN يا بين‌المللي‌سازي دامين‌هاي اينترنتي هم به نوعي پاسخ‌هاي ديگري از نوع آمريكايي است.بر اساس اين پروژه حتي اگر دامين‌هاي اينترنتي شكل و چهره زبان‌هاي ديگر جهان را بگيرند همچون دامين‌هاي لاتين در مجموعه سيستم فعلي آيكان قرار مي‌گيرند.

مديريت اينترنت و تلاش‌هايي كه از سوي كشورهاي مختلف براي حضور در اين عرصه صورت مي‌گيرد، رقص ناموزوني را ذهن مي‌آورد كه به‌رغم گيرايي همچون نمايشي صرفا در روي صحنه است. براساس توافقاتي كه بين <يانا> و <آيكان> صورت گرفته، "يانا" مي‌تواند در شرايط خاص مديريت اينترنت را از چنگال <آيكان> خارج كند. اين به معني حفظ قدرت بلامنازع آمريكايي‌ها بر اين عرصه است كه به‌رغم چهره بيروني دموکراتيک به يك ديكتاتوري در خفا مانند است.